نظرات فقها در خصوص ارز های دیجیتال
در دنیای امروز، با پیشرفت تکنولوژی و گسترش استفاده از ابزارهای مالی نوین، سوالات مختلفی پیرامون تطابق این ابزارها با اصول فقهی و شریعت اسلامی مطرح شده است. یکی از این ابزارها، ارزهای دیجیتال است که به عنوان نوعی واحد پول جدید و غیرمتمرکز، توجه بسیاری از افراد و نهادهای اسلامی را به خود جلب کرده است.
فقه اسلامی در طول تاریخ همواره به مسائلی چون خرید و فروش، معاملات و ابزارهای مالی پرداخته و برای هر یک چارچوب‌های خاصی تعریف کرده است. حال با ظهور ارزهای دیجیتال، نیاز به بررسی دقیق‌تر این مسئله و تطبیق آن با اصول شریعت احساس می‌شود. این ارزها به دلیل ویژگی‌هایی چون عدم وابستگی به بانک‌های مرکزی و نبود قوانین شفاف در بسیاری از کشورها، چالش‌های جدیدی را برای فقها و اندیشمندان اسلامی ایجاد کرده‌اند.
نظرات فقها در این خصوص متفاوت است و بسته به ملاحظات مختلف فقهی و شرعی، دیدگاه‌های مختلفی پیرامون مشروعیت، حلیت یا حرمت این نوع ارزها مطرح شده است. برخی از فقها به این ارزها نگاه مثبتی دارند و آن را ابزاری نوین برای انجام معاملات می‌دانند، در حالی که دیگران آن را با اصول فقهی سازگار نمی‌دانند.
در این مقاله به بررسی دیدگاه‌های مختلف فقها در خصوص ارزهای دیجیتال و چالش‌هایی که این ارزها در دنیای اسلامی ایجاد کرده‌اند، پرداخته خواهد شد. از این رو، تحلیل دقیق و جامع این نظرات برای کسانی که به دنبال درک بهتر وضعیت شرعی ارزهای دیجیتال هستند، ضروری به نظر می‌رسد.
مفهوم ارزهای دیجیتال در فقه اسلامی
ارزهای دیجیتال به عنوان یک پدیده نوظهور در دنیای مالی، مفاهیم و ویژگی‌های خاص خود را دارند که نیازمند بررسی دقیق از دیدگاه‌های فقهی است. در فقه اسلامی، هر نوع ابزار مالی باید با اصول شرعی مانند عدالت، شفافیت و عدم ربا همخوانی داشته باشد. ارزهای دیجیتال به دلیل ویژگی‌هایی چون عدم وابستگی به بانک‌های مرکزی و ماهیت غیرمتمرکز، برخی ابهامات را در زمینه شرعی ایجاد کرده‌اند که نیازمند تحلیل دقیق است.
فقها در تحلیل ارزهای دیجیتال به جنبه‌های مختلف این پدیده توجه دارند که شامل موارد زیر می‌شود:
ویژگی‌های ارز دیجیتال از منظر فقهی
- غیرمتمرکز بودن: ارزهای دیجیتال به دلیل عدم وابستگی به دولت‌ها و بانک‌های مرکزی، ساختاری غیرمتمرکز دارند که این ویژگی، برای برخی فقها مسائلی را از نظر قانونی و شرعی ایجاد می‌کند.
- نوسانات شدید: نوسان‌های شدید قیمتی در بازار ارزهای دیجیتال ممکن است با اصول اقتصادی و شرعی مانند تثبیت قیمت و عدم ضرر همخوانی نداشته باشد.
- عدم شفافیت در برخی معاملات: برخی از ارزهای دیجیتال به دلیل ماهیت ناشناس بودن تراکنش‌ها، ممکن است مشکلاتی از نظر شفافیت و نظارت در معاملات ایجاد کنند.
چالش‌های فقهی ارزهای دیجیتال
- حکم شرعی استفاده از ارزهای دیجیتال: آیا استفاده از این ارزها به عنوان وسیله مبادله مشروع است یا خیر؟ این سوال اساسی برای فقها مطرح است.
- موافقت با قواعد مالی اسلامی: ارزهای دیجیتال باید از نظر اصول فقهی مانند عدم ربا، غبن و قمار بررسی شوند تا مطابقت آنها با قوانین مالی اسلامی مشخص گردد.
بنابراین، مفهوم ارزهای دیجیتال در فقه اسلامی بستگی به تطابق آنها با اصول اقتصادی و شرعی دارد. بررسی دقیق و اجماع فقها در این زمینه می‌تواند راهگشای بسیاری از ابهامات موجود باشد.
بررسی مشروعیت خرید و فروش ارزهای دیجیتال
یکی از مهم‌ترین مباحث فقهی در خصوص ارزهای دیجیتال، مشروعیت خرید و فروش این ارزهاست. در فقه اسلامی، خرید و فروش هر چیزی باید با اصول شرعی سازگار باشد و به ویژه باید از وقوع مواردی چون ربا، غبن و قمار جلوگیری شود. از آنجا که ارزهای دیجیتال ماهیتی غیرمادی دارند و به‌صورت غیرمتمرکز معامله می‌شوند، این ویژگی‌ها پرسش‌هایی را در زمینه حلال یا حرام بودن خرید و فروش این ارزها ایجاد کرده است.
دیدگاه‌های مختلف در خصوص مشروعیت خرید و فروش
فقها در خصوص مشروعیت خرید و فروش ارزهای دیجیتال نظرات مختلفی دارند. برخی از آنها این معاملات را به دلیل عدم شفافیت، نوسانات شدید و احتمال استفاده از آنها برای مقاصد غیرقانونی غیرمجاز می‌دانند، در حالی که دیگران بر این باورند که مادامی که ارزهای دیجیتال در چارچوب قوانین اسلامی و به‌صورت شفاف معامله شوند، استفاده از آنها جایز است.
- دیدگاه‌های موافق: گروهی از فقها بر این باورند که اگر ارزهای دیجیتال برای معاملات اقتصادی مشروع و شفاف استفاده شوند، خرید و فروش آنها جایز است. این گروه معتقدند که شبیه به ارزهای فیات (پول‌های سنتی)، ارزهای دیجیتال می‌توانند به‌عنوان وسیله مبادله مشروع عمل کنند.
- دیدگاه‌های مخالف: برخی دیگر از فقها، خرید و فروش ارزهای دیجیتال را به دلیل نوسانات زیاد و خطرات ناشی از آن برای سرمایه‌گذاران، غیرمجاز می‌دانند. آنها به این نکته اشاره می‌کنند که معامله ارزهای دیجیتال ممکن است به‌طور غیرمستقیم به ربا و معاملات غیراخلاقی منتهی شود.
شرایط مشروعیت خرید و فروش ارزهای دیجیتال
برای مشروعیت خرید و فروش ارزهای دیجیتال، برخی شرایط ضروری است که در فقه اسلامی باید به آنها توجه شود:
- عدم ربا: در معاملات ارزهای دیجیتال باید از هرگونه ربا یا سود نامشروع جلوگیری شود.
- شفافیت در معاملات: تمامی شرایط خرید و فروش باید به‌صورت شفاف و روشن برای طرفین مشخص باشد تا از وقوع غبن (زیان فاحش) جلوگیری شود.
- عدم استفاده از آن در معاملات حرام: ارزهای دیجیتال نباید در فعالیت‌هایی مانند قمار، خرید و فروش مواد مخدر یا فعالیت‌های غیرقانونی مورد استفاده قرار گیرند.
در نهایت، مشروعیت خرید و فروش ارزهای دیجیتال بستگی به تطبیق آنها با اصول اسلامی و شرایط خاص فقهی دارد. هرچند که برخی فقها آن را جایز می‌دانند، برخی دیگر بر عدم جواز آن تأکید دارند. بررسی دقیق این مسائل و اجماع فقها می‌تواند در روشن‌سازی وضعیت شرعی این نوع از معاملات کمک کند.
نظرات مختلف فقها در مورد بیت‌کوین
بیت‌کوین به عنوان اولین و معروف‌ترین ارز دیجیتال، همواره مورد توجه و بحث‌های مختلف در جوامع اسلامی قرار گرفته است. با توجه به ویژگی‌های خاص این ارز مانند غیرمتمرکز بودن، نوسانات شدید قیمتی و کاربردهای متعدد آن، فقها نظرات متفاوتی در خصوص حکم شرعی آن ارائه کرده‌اند. برخی از فقها بیت‌کوین را به عنوان یک ابزار مبادله مشروع می‌پذیرند، در حالی که گروهی دیگر آن را به دلیل مشکلات فقهی موجود غیرمجاز می‌دانند.
دیدگاه‌های موافق با بیت‌کوین
گروهی از فقها معتقدند که بیت‌کوین به عنوان یک ابزار مبادله، می‌تواند به عنوان یک وسیله مشروع در معاملات اقتصادی استفاده شود. این فقها به این نکته اشاره دارند که بیت‌کوین از اصول اساسی تجارت، مانند شفافیت و آزادی طرفین در عقد معامله، پیروی می‌کند و در صورت رعایت شرایط شرعی، می‌توان آن را به‌عنوان یک ابزار مالی قانونی پذیرفت.
- حلال بودن در صورت رعایت شروط شرعی: این فقها بر این باورند که اگر از بیت‌کوین برای اهداف مشروع و شفاف استفاده شود، هیچ مانعی برای معامله آن وجود ندارد.
- پذیرش به‌عنوان ابزار مبادله: بیت‌کوین به‌عنوان یک واحد پولی که به‌طور جهانی مورد پذیرش است، می‌تواند در معاملات اقتصادی مشابه پول‌های سنتی استفاده شود.
دیدگاه‌های مخالف با بیت‌کوین
در مقابل، برخی از فقها به دلایل مختلف مخالف استفاده از بیت‌کوین هستند. این گروه به مشکلاتی مانند نوسانات شدید قیمت، احتمال استفاده از آن در فعالیت‌های غیرقانونی و غیرشفاف بودن برخی تراکنش‌ها اشاره دارند. به نظر این فقها، بیت‌کوین با اصول اساسی اقتصاد اسلامی که بر پایه عدالت، عدم ربا و عدم غبن استوار است، سازگار نیست.
- مشکلات نوسان قیمت: نوسانات شدید قیمت بیت‌کوین ممکن است باعث ایجاد ضرر و زیان‌های قابل توجه برای سرمایه‌گذاران شود که این امر با اصول فقهی اقتصادی اسلامی، مانند جلوگیری از ضرر، مغایرت دارد.
- استفاده از آن در فعالیت‌های حرام: برخی فقها بر این باورند که امکان استفاده از بیت‌کوین در مقاصدی همچون پول‌شویی یا خرید و فروش مواد مخدر می‌تواند موجب ایجاد مشکلات فقهی شود.
در نهایت، نظرات فقها در مورد بیت‌کوین به ویژگی‌های این ارز و چگونگی استفاده از آن بستگی دارد. برخی آن را با رعایت شرایط شرعی مجاز می‌دانند، در حالی که دیگران بر خلاف این دیدگاه معتقدند که استفاده از آن با اصول فقهی سازگار نیست.
تفاوت دیدگاه‌های معاصران و قدما در ارز دیجیتال
دیدگاه‌های فقهی در خصوص ارزهای دیجیتال به‌ویژه بیت‌کوین و سایر رمزارزها در میان فقهای معاصر و فقهای قدیم تفاوت‌های قابل توجهی دارد. فقهای قدیم بر اساس اصول و قواعدی که در زمان خود تجربه و شواهد خاص آن دوران را در نظر داشتند، بسیاری از مسائل اقتصادی را بررسی می‌کردند. اما ظهور ارزهای دیجیتال و ویژگی‌های خاص آنها مانند عدم وابستگی به بانک‌های مرکزی، غیرمتمرکز بودن و نوسانات شدید، نیازمند تفسیر و نظرهای جدید از سوی فقهای معاصر است.
دیدگاه‌های فقهای قدیم
فقهای قدیم با توجه به محدودیت‌های زمانی و اقتصادی خود، ارزهای دیجیتال را نمی‌شناختند و به همین دلیل هیچ نظری مستقیم در خصوص این ارزها ندارند. با این حال، اصول کلی که در فقه اسلامی برای ارزیابی معاملات اقتصادی وجود دارد، به‌طور غیرمستقیم بر ارزهای دیجیتال نیز قابل تطبیق است. برای مثال، قواعدی چون عدم ربا، لزوم شفافیت در معاملات و جلوگیری از ضرر می‌توانند به عنوان معیاری برای بررسی حلال یا حرام بودن ارزهای دیجیتال استفاده شوند.
- عدم آشنایی با فناوری: فقهای قدیم در زمان خود با مفاهیمی مانند بلاک‌چین، استخراج دیجیتال یا رمزارزها آشنایی نداشتند، بنابراین برای آنها امکان بررسی مستقیم این مسائل وجود نداشت.
- اعتماد به ارزهای مادی: در دوران گذشته، پول‌ها معمولاً به‌صورت فیزیکی و مادی بودند و این امکان وجود نداشت که مفهوم پول و ارز را به‌صورت دیجیتال تجزیه و تحلیل کنند.
دیدگاه‌های فقهای معاصر
فقهای معاصر که با فناوری‌های نوین و تحولات اقتصادی جدید آشنا هستند، نظرات مختلفی در مورد ارزهای دیجیتال دارند. برخی از آنها به‌طور کامل این ارزها را مشروع و مجاز می‌دانند، مشروط بر اینکه در قالب قوانین اسلامی و به‌صورت شفاف و عادلانه استفاده شوند. در مقابل، برخی دیگر به دلیل نوسانات زیاد، عدم شفافیت و قابلیت استفاده در فعالیت‌های غیرقانونی، خرید و فروش ارزهای دیجیتال را غیرمجاز می‌دانند.
- بررسی دقیق‌تر با توجه به فناوری: فقهای معاصر به دلیل آشنایی با فناوری‌های دیجیتال، می‌توانند به‌طور دقیق‌تر تأثیرات فقهی ارزهای دیجیتال را بررسی کنند و در نظر بگیرند که آیا این ارزها مطابق با اصول شرعی هستند یا خیر.
- ملاحظه نوسانات بازار: برخی از فقهای معاصر به دلیل نوسانات شدید بازار ارزهای دیجیتال، این نوع ارزها را برای معاملات مشروع نمی‌دانند، چرا که این نوسانات با اصول اقتصادی اسلامی مانند ثبات و عدم ضرر مغایرت دارد.
در نهایت، تفاوت‌های میان دیدگاه‌های فقهای قدیم و معاصر در خصوص ارز دیجیتال نشان می‌دهد که با توجه به تغییرات سریع اقتصادی و ظهور فناوری‌های جدید، نیاز به اجتهاد جدید و تطبیق اصول فقهی با شرایط روز احساس می‌شود. این اختلاف دیدگاه‌ها همچنین می‌تواند زمینه‌ساز بحث‌های گسترده‌تری در حوزه فقه اقتصادی در آینده باشد.
آیا ارزهای دیجیتال ابزار حلال هستند؟
پرسش اصلی در خصوص ارزهای دیجیتال در فقه اسلامی این است که آیا این ارزها به‌عنوان یک ابزار مالی حلال و مشروع هستند یا خیر؟ بسیاری از فقها در ارزیابی این موضوع به ویژگی‌های خاص ارزهای دیجیتال و تطابق آنها با اصول فقهی مانند عدم ربا، شفافیت، عدالت و اجتناب از ضرر توجه دارند. از آنجا که ارزهای دیجیتال به‌طور غیرمتمرکز و بدون نظارت مستقیم دولت‌ها فعالیت می‌کنند، این مسئله چالش‌های خاصی را برای تحلیل شرعی ایجاد کرده است.
برای پاسخ به این سوال، فقها باید چندین معیار فقهی را در نظر بگیرند. در این راستا، برخی از فقها استفاده از ارزهای دیجیتال را در صورت رعایت شرایط خاص، حلال می‌دانند، در حالی که دیگران به دلیل مشکلاتی همچون نوسانات زیاد، ریسک‌پذیری بالا و احتمال استفاده از این ارزها در فعالیت‌های غیرقانونی، آنها را غیرمجاز می‌شمارند.
در نهایت، بررسی وضعیت شرعی ارزهای دیجیتال بستگی به نوع استفاده، شرایط معاملات و تطابق آنها با اصول کلی اقتصادی اسلام دارد. به‌طور کلی، هرچند که برخی از فقها ارزهای دیجیتال را ابزار حلال می‌دانند، گروهی دیگر بر اساس شرایط و ملاحظات شرعی مخالف این نظر هستند.
تأثیر ملاحظات شرعی بر استفاده از ارزهای دیجیتال
استفاده از ارزهای دیجیتال در جوامع اسلامی با ملاحظات شرعی مختلفی روبه‌رو است. به‌ویژه در شرایطی که این ارزها در معاملات اقتصادی مورد استفاده قرار می‌گیرند، رعایت اصول اسلامی از قبیل عدم ربا، شفافیت، عدالت و جلوگیری از ضرر برای افراد اهمیت ویژه‌ای دارد. بنابراین، تأثیر ملاحظات شرعی می‌تواند بر پذیرش و استفاده از این ارزها در جوامع اسلامی نقش مهمی ایفا کند.
فقها برای ارزیابی ارزهای دیجیتال بر اساس اصول شرعی باید به نکات مختلفی توجه کنند. در این راستا، برخی از مسائل فقهی به‌طور خاص بر استفاده مشروع از این ارزها تأثیر می‌گذارند که در ادامه بررسی می‌شود:
| مسئله فقهی | تأثیر بر استفاده از ارزهای دیجیتال |
|---|---|
| عدم ربا | اگر تراکنش‌های ارز دیجیتال منجر به پرداخت سود اضافی یا قرض‌های رباگونه شود، استفاده از آنها غیرمجاز خواهد بود. |
| شفافیت در معاملات | معاملات باید به‌طور شفاف و واضح برای طرفین مشخص باشد تا از غبن (ضرر فاحش) جلوگیری شود. |
| عدم استفاده در فعالیت‌های حرام | اگر ارز دیجیتال در معاملات غیرقانونی مانند قمار یا خرید و فروش مواد مخدر استفاده شود، حرام خواهد بود. |
| نوسانات قیمت | نوسانات شدید در قیمت ارزهای دیجیتال می‌تواند به‌عنوان یک عامل خطر برای سرمایه‌گذاران محسوب شود و در صورت وجود ریسک بالا، ممکن است استفاده از آنها غیرمجاز باشد. |
بنابراین، رعایت ملاحظات شرعی در استفاده از ارزهای دیجیتال برای فقها و کسانی که به‌دنبال انجام معاملات حلال هستند، ضروری است. این ملاحظات می‌تواند تأثیر زیادی بر مشروعیت استفاده از ارزهای دیجیتال در جوامع اسلامی داشته باشد و نیاز به تحلیل دقیق‌تر از سوی متخصصان فقهی دارد.
مسائل حقوقی و فقهی مربوط به استخراج ارز دیجیتال
استخراج ارزهای دیجیتال یکی از فرآیندهای پیچیده و پرچالش در دنیای رمزارزهاست که در جوامع اسلامی با توجه به اصول فقهی و حقوقی خاصی باید بررسی شود. این فرآیند که به استخراج "کوین‌ها" از طریق حل مسائل پیچیده ریاضی توسط رایانه‌ها وابسته است، سوالات متعددی را در زمینه مشروعیت و تطابق با قوانین اسلامی به وجود آورده است. برخی از این مسائل به ماهیت استخراج، حقوق حاصل از آن و شرایط فقهی حاکم بر آن مربوط می‌شود.
بررسی مسائل فقهی و حقوقی استخراج ارز دیجیتال نیازمند توجه به چندین نکته اساسی است که در ادامه بیان می‌شود:
| مسئله فقهی یا حقوقی | تأثیر بر استخراج ارز دیجیتال |
|---|---|
| حکم استخراج ارز دیجیتال | برخی از فقها استخراج ارز دیجیتال را در صورت رعایت اصول شرعی مانند عدم بهره‌برداری از منابع حرام، حلال می‌دانند. در حالی که دیگران آن را به دلیل مبهم بودن شرایط، مشکوک می‌شمارند. |
| استفاده از برق و انرژی | استخراج ارز دیجیتال به مصرف بالای انرژی و منابع طبیعی نیاز دارد. اگر این منابع به‌طور غیرقانونی یا به‌صورت زیان‌آور مصرف شوند، استخراج غیرمجاز خواهد بود. |
| حقوق مالکیت و درآمد | پرسش این است که درآمد حاصل از استخراج ارزهای دیجیتال آیا مشروع و حلال است یا خیر. برخی فقها معتقدند که اگر فرآیند استخراج شفاف باشد و به‌طور قانونی انجام شود، درآمد حاصل از آن حلال است. |
| منافع عمومی و محیط‌زیست | در صورتی که استخراج ارز دیجیتال منجر به آسیب‌های زیست‌محیطی یا منافع عمومی شود، برخی از فقها آن را غیرمجاز می‌دانند، چرا که در اسلام حفظ منابع طبیعی و محیط‌زیست اهمیت زیادی دارد. |
بنابراین، استخراج ارز دیجیتال به‌طور کلی در صورتی که در چارچوب اصول شرعی و قوانین اسلامی انجام شود، ممکن است مشروع باشد. اما برای اطمینان از مشروعیت این فرآیند، نیاز به بررسی دقیق‌تر از سوی فقها و متخصصان فقهی است تا از تطابق آن با ملاحظات اسلامی و قانونی اطمینان حاصل شود.
حکم استخراج و تجارت رمزارزها در اسلام
مسئله استخراج و تجارت رمزارزها یکی از مسائل نوین است که در جوامع اسلامی با توجه به اصول فقهی و اقتصادی مورد بحث قرار گرفته است. با توجه به اینکه رمزارزها ماهیت دیجیتالی دارند و قوانین اقتصادی آنها با پول‌های سنتی متفاوت است، بسیاری از فقها به بررسی دقیق جنبه‌های مختلف این موضوع پرداخته‌اند. در این زمینه، دو مسئله اصلی که بیشتر از دیگر مسائل توجه فقهی را جلب کرده، حکم استخراج رمزارزها و تجارت آن‌هاست.
حکم استخراج رمزارزها
استخراج رمزارزها به فرآیندی اطلاق می‌شود که در آن افراد با استفاده از دستگاه‌های خاص به حل مسائل پیچیده ریاضی پرداخته و در ازای آن رمزارزهایی مانند بیت‌کوین یا اتریوم به‌دست می‌آورند. حکم شرعی این فرآیند در بین فقها اختلاف‌نظرهایی دارد که عمدتاً به موارد زیر مربوط می‌شود:
- مشروعیت استخراج: برخی فقها استخراج رمزارزها را در صورتی که در چارچوب قوانین شرعی و به‌طور شفاف انجام شود، مجاز می‌دانند. این گروه بر این باورند که اگر منابع طبیعی یا انرژی به‌طور مشروع و بدون ضرر به دیگران مصرف شود، استخراج مجاز است.
- استفاده از منابع حرام: برخی فقها استخراج را غیرمجاز می‌دانند اگر از منابع حرام مانند برق دزدی یا سایر منابع غیرقانونی استفاده شود.
- نوسانات قیمت: برخی دیگر معتقدند که نوسانات شدید و غیرقابل پیش‌بینی در قیمت رمزارزها می‌تواند باعث ایجاد ریسک‌های اقتصادی غیرمجاز شود که مخالف با اصول فقهی مانند جلوگیری از ضرر و غبن است.
حکم تجارت رمزارزها
تجارت رمزارزها به مبادله ارزهای دیجیتال در بازارهای مختلف اطلاق می‌شود. این تجارت با توجه به ویژگی‌های خاص خود، همچون عدم وجود نظارت مرکزی و نوسانات قیمتی زیاد، سوالات مختلفی را در زمینه فقهی مطرح کرده است. مهم‌ترین نکات در این زمینه عبارتند از:
- حلال بودن تجارت: برخی فقها معتقدند که اگر تجارت رمزارزها در بستری شفاف و مطابق با قوانین اسلامی انجام شود، جایز است. به این معنا که اگر مبادله با هدف مشروع و بدون استفاده از روش‌های غیرقانونی انجام شود، تجارت حلال است.
- وجود ربا و غبن: در صورتی که تجارت رمزارزها به‌صورت غیرشفاف و با شرایط غبن (زیان فاحش) یا ربا انجام شود، آن را غیرمجاز می‌دانند. برای مثال، در صورت معامله رمزارزهایی که در آنها تقلب یا فریب وجود داشته باشد، تجارت آنها حرام خواهد بود.
- استفاده در معاملات حرام: اگر رمزارزها برای انجام معاملات حرام مانند قمار یا خرید و فروش مواد مخدر استفاده شوند، تجارت آنها نیز حرام خواهد بود.
بنابراین، حکم استخراج و تجارت رمزارزها در اسلام بستگی به رعایت اصول شرعی و قانونی دارد. فقها بر اساس شرایط و نحوه استفاده از این ارزها، نظر خود را در خصوص مشروعیت یا عدم مشروعیت این فعالیت‌ها بیان می‌کنند.
یک پاسخ بگذارید
دسته بندی
- بهترین بروکرهای فارکس
- مبانی تجارت فارکس
- بازار فارکس در افغانستان
- فارکس اسلامی در افغانستان
- بهترین استراتژی فارکس
- مدرسه ی فارکس
- کسب درآمد آنلاین فارک
- اموزش معامله گری
- ویدئوهای آموزشی فارکس
- چگونه در بورس سود کنیم
- راز تجارت ایمن
- آموزش کار در فارکس
- پلتفرمهای تجاری
- فارکس فروم در ایران
- فارکس رایگان در افغانستان
- ویدیو های آموزشی فارکس